Czym są te metody?
Metoda Tomatisa została opracowana przez dr. Alfreda Tomatisa. Polega na słuchaniu elektronicznie zmodyfikowanego głosu ludzkiego i muzyki (szczególnie muzyki Mozarta i śpiewów gregoriańskich). Dźwięk jest filtrowany i modulowany w celu wzmocnienia wysokich częstotliwości i – według teorii Tomatisa – poprawy przetwarzania słuchowego. Terapia jest spersonalizowana dla każdego dziecka i odbywa się za pomocą bloków sesji (zwykle 2–3-tygodniowych). Celem terapii jest poprawa umiejętności słuchania, regulacji emocjonalnej, języka (w tym zaradzenie zaburzeniom rozwoju języka u dzieci autystycznych), koordynacji ruchowej i umiejętności społecznych.
Metoda Samonasa, zaprojektowana przez Ingo Steinbacha, jest podobna. Wykorzystuje wysokiej jakości nagrania muzyki, głosów ludzkich i dźwięków naturalnych. W metodzie Samonasa dźwięk jest wzmacniany widmowo (szczególnie w zakresie wysokich częstotliwości) i filtrowany, a efekt jest bardziej naturalny niż w metodzie Tomatisa. Cele są podobne w obu metodach. Należy jednak zaznaczyć, że skuteczność metody Samonasa nie została dotąd oceniona w randomizowanych badaniach kontrolowanych (RCT) na populacji osób z ASD.
Auditory Integration Training (AIT), opracowany przez Guya Berarda w latach 80., polega na słuchaniu przez uczestników filtrowanej i modulowanej muzyki, często popularnych piosenek, podczas dwóch półgodzinnych sesji dziennie przez 10 dni. Terapia osłabia nadwrażliwe częstotliwości i losowo moduluje dźwięk, mając na celu poprawę przetwarzania sensorycznego, zmniejszenie nadwrażliwości na dźwięk i pośrednio poprawę zachowania, uczenia się i komunikacji.
Co mówią dowody naukowe o skuteczności tych metod?
Wielu rodziców deklaruje pozytywne doświadczenia z metodą Tomatisa i jej pokrewnymi, twierdząc, że zauważyło poprawę u swoich dzieci. Niektóre badania potwierdzają te doświadczenia, jak np. niedawne badanie Yujia i in. z 2024 roku, które miało na celu zbadanie skuteczności treningu Tomatisa. W badaniu wykorzystano zarówno projekty przekrojowe (krótkoterminowe), jak i longitudinalne (ponad 7,5 miesiąca). Dzieci w wieku 3–8 lat z ASD podzielono na grupę eksperymentalną (muzyka wg treningu Tomatisa) i kontrolną (muzyka placebo). Skuteczność mierzono za pomocą ocen behawioralnych, które obejmowały Childhood Autism Rating Scale (CARS) i Autism Behavior Checklist (ABC). Mierzono również wskaźniki audiometryczne.
Wyniki pokazały, że dzieci, które poddane były metodzie Tomatisa, wykazały znaczną poprawę zachowania w porównaniu z grupą kontrolną. Poprawę zaobserwowano szczególnie w interakcjach społecznych, uwadze, umiejętnościach motorycznych i reakcjach emocjonalnych. Niestety, badanie to miało raczej niemiarodajną pulę uczestników (odpowiednio 58 dla badania przekrojowego i tylko 23 dla longitudinalnego). Miało również inne problemy metodologiczne, jak brak randomizacji, potencjalny subiektywizm w ocenach rodziców i terapeutów biorących udział w badaniu, a także zbyt szeroki rozrzut wiekowy dzieci (3–8 lat).
W przeciwieństwie do tego badania, inne, znacznie wyższej jakości badania pokazały, że dowody na skuteczność tych metod są niejednoznaczne, a niektóre wysokiej jakości badania nie wykazały żadnych efektów. W kontekście oceny metody Tomatisa w przypadku autyzmu (ASD), „wysoka jakość” zazwyczaj odnosi się do badań, które wykorzystują rygorystyczne metodologie, takie jak randomizowane badania kontrolowane (RCT), przeglądy systematyczne i metaanalizy. Badania te mają na celu zminimalizowanie stronniczości i dostarczenie bardziej wiarygodnych dowodów.
Co więc pokazują wysokiej jakości, godne zaufania badania na temat metod Tomatisa i podobnych?
Randomizowane badanie Corbett i in. (2007) z kontrolą placebo oceniło wpływ metody Tomatisa na umiejętności językowe u dzieci z autyzmem. Wyniki wskazały, że chociaż zauważono poprawę języka u dzieci w trakcie badania, zmiany te nie wydawały się być związane z wprowadzeniem terapii, co sugeruje brak lub śladowy wpływ metody Tomatisa na poprawę deficytów mowy u dzieci autystycznych. Wpływ na zmiany behawioralne nie był badany.
Podobnie, Sinha i in. (2011) przeprowadzili przegląd systematyczny oceniający skuteczność treningu integracji słuchowej (AIT) i innych terapii dźwiękiem, takich jak metoda Tomatisa i terapia dźwiękiem Samonasa, u osób z ASD. Przegląd obejmował siedem badań z randomizacją (RCT), z udziałem łącznie 182 uczestników w wieku od 3 do 39 lat. Badanie stwierdziło brak wystarczających dowodów potwierdzających skuteczność terapii AIT lub innych terapii dźwiękiem w ASD. Chociaż niektóre badania analizowane w tym przeglądzie wykazały poprawę, wyniki te były niespójne i nie miały znaczenia statystycznego. Autorzy doszli do wniosku, że AIT i inne terapie dźwiękowe należy traktować jako eksperymentalne i nie zaleca się ich jako skutecznych interwencji w autyzmie.
Co to oznacza dla rodziców?
Sinha i in. (2011) sugerują jasno, że rodzice i terapeuci powinni zachować ostrożność przy podejmowaniu tych terapii ze względu na brak udowodnionej skuteczności i potencjalne koszty finansowe. Co prawda, żadne badanie nie wykazało skutków negatywnych tych terapii, jednak należy się zastanowić, czy nawet biorąc to pod uwagę, metody typu Tomatis są najlepszą inwestycją czasu i pieniędzy. Ponieważ autyzm często wiąże się z wieloma sprzężeniami, a osoby autystyczne muszą często funkcjonować w strukturach wykluczających osoby neuroatypowe (np. system edukacji), rodzice dzieci autystycznych poświęcają duże zasoby czasowe i finansowe na pomoc swoim pociechom. W takim scenariuszu metody takie jak Tomatis, bez podstaw naukowych, nawet jeśli nie szkodzą, zabierają czas i pieniądze, które można by ulokować w sposób bardziej efektywnie pomagający dziecku autystycznemu.
Źródła:
Corbett et al. (2007):
Corbett, B.A., Shickman, K. and Ferrer, E., 2007. The effects of Tomatis sound therapy on language in children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 38(3), pp.562–566. doi:10.1007/s10803-007-0413-4.
Sinha et al. (2011):
Sinha, Y., Silove, N., Hayen, A. and Williams, K., 2011. Auditory integration training and other sound therapies for autism spectrum disorders (ASD). Cochrane Database of Systematic Reviews, 2011(12), CD003681. doi:10.1002/14651858.CD003681.pub3.
Yujia et al. (2024):
Yujia, L., Yiran, Z., Mengqi, L., Yuting, S., Shanshan, Z. and Zhaoyang, W., 2024. Improvement of symptoms in children with autism by TOMATIS training: a cross-sectional and longitudinal study. Frontiers in Psychiatry, 15, 1376116. doi:10.3389/fpsyt.2024.1376116.