W tej serii artykułów chcemy Wam przybliżyć dodatkowe kryteria diagnostyczne. Mówimy „dodatkowe” ponieważ one mogą, ale nie muszą wystąpić wraz z głównymi kryteriami na podstawie których dostaje się diagnozę spektrum autyzmu.
Zaburzenia sensoryczne
Badania potwierdzają, że około 96% dzieci w spektrum autyzmu ma zaburzenia sensoryczne. W to wlicza się nie tylko nadwrażliwość na bodźce, ale również niedowrażliwość. Głównie dotyczy ona zaburzeń sensorycznych słuchowych, ale również wizualnych i dotykowych.
Nie rozróżniając grupy wiekowej badanych autystów, badania przedstawiają, że zaburzenia sensoryczne dotyczą 69-95% osób w spektrum. Dlatego też nazywane są one dodatkowym kryterium diagnostycznym, bo jak sami widzicie nie zawsze muszą wspólwystępować z ASD. Warto też pamiętać, że zaburzenia sensoryczne mogą występować bez spektrum (15% wszystkich dzieci doświadcza zaburzeń sensorycznych). Dokładnie tak samo, jak wszystkie inne dodatkowe kryteria diagnostyczne.
Wpływ zaburzeń sensorycznych na życie
Atypowe odbieranie świata ma ogromny wpływ na osoby autystyczne. Przede wszystkim nadwrażliwość na bodźce powoduje stany lękowe, nerwowość, strach, unikanie sytuacji, w których pojawiają się takie bodźce. Powoduje to zwiększoną wagę rytuałów i powtarzalności aby mieć pewność unikania tego typu bodźców. Dodatkowo może prowadzić do dodatkowych zaburzeń, jak Zespół Stresu Pourazowego (PTSD).
Na codzień nadmiar bodźców, które są niewłaściwie procesowane przez autystyczne mózgi przyczyniają się do przebodźcowania, które powoduje nadmierne zmęczenie. Brak możliwości odcięcia się od bodźców, czy też regeneracji po takim przebodźcowaniu prowadzi do meltdownu, a nawet wypalenia autystycznego. Dzieci, które jeszcze nie potrafią wyrazić swoich emocji częściej płaczą z bezsilności, nastolatkowie zdają się ciągle spać (przypominamy, że osoby nastoletnie z reguły więcej śpią – taki wiek), a osoby dorosłe muszą łączyć przemęczenie z pracą, dbaniem o siebie, dom, często rodzinę. Nie rzadko kończy się to stanami depresyjnymi, wypaleniem, a także załamaniami nerwowymi.
Jak sobie radzić?
To najważniejsze pytanie ponieważ ignorowanie naszych potrzeb sensorycznych bardziej szkodzi niż pomaga. W przypadku dzieci najczęściej wykorzystuje się terapie sensoryczne mające na celu ułatwienie dzieciom przyswajanie bodźców i procesowanie ich w bardziej uporządkowany sposób.
Jednakże w dorosłym życiu zdarza się najczęściej, że osoby autystyczne unikają bodźców, które je męczą. Noszenie słuchawek wygłuszających, okulary z barwionymi szkłami, odpowiednie ubrania, rzadkie opuszczanie domu i przebywanie w niekomfortowych miejscach. Jeśli styl życia i praca osoby autystycznej na to pozwala to wspaniale się odcinać od stresorów jednakże ma to zasadniczą wadę. Im więcej bodźców unikamy tym bardziej one nam przeszkadzają, gdy się pojawią ponownie. Trzeba to mieć na uwadze.
Wnioski
Wiedząc, że jesteśmy osobami z zaburzeniami sensorycznymi warto być dla siebie bardziej wyrozumiałym i cierpliwym. Jeśli hałas, światło, czy dotyk nam szkodzi to spróbujmy się nie narażać na niego. Jeśli mamy zaburzone czucie głębokie to pomyślmy o kocu obciążeniowym. Natomiast jeśli zawsze nam cicho to chodźmy na koncert. Jeśli nam zawsze głośno to zróbmy sobie odpoczynek SPA w komorze floatingowej.
Dbajmy o swoje poziomy stresu. Badania naukowe udowodniły, że osoby w spektrum żyją średnio 20 lat krócej niż osoby neurotypowe. Choć powody nie są dokładnie zbadane to wiemy, że stres jest cichym mordercą.
Źródła:
– Marco, Elysa J et al. (2011)“Sensory processing in autism: a review of neurophysiologic findings.” Pediatric research vol. 69,5 Pt 2: 48R-54R. doi:10.1203/PDR.0b013e3182130c54
– Smith DaWalt, Leann et al. (2019) “Mortality in individuals with autism spectrum disorder: Predictors over a 20-year period.” Autism : the international journal of research and practice vol. 23,7: 1732-1739. doi:10.1177/1362361319827412
– https://www.autismspectrum.org.au/uploads/documents/Fact%20Sheets/Factsheet_Sensory-processing_20170306.pdf (Avalaible at 14.04.2022)
– Sarah DeWeerdt and Spectrum (June 4 2016) „The Many Sensory Worlds of Autism”, The Atlantic